Хроніка
парафіяльнага касцёла ў мястэчку Ялоўка, размешчанага ў дыяцэзіі Віленскай, губерні Гарадзенскай, павеце і дэканаце Ваўкавыскім.
1849

Калі і кім закладзены, драўляны ці мураваны, і ў якім часе вымураваны, калі перад тым быў драўляны? Пад імем якога святога? Ці ёсць пры касцёле шпіталь і кім заснаваны?

1. Ялоўскі драўляны парафіяльны касцёл, заснаваны невядома якім з польскіх каралёў, пасля зруйнавання першага [быў] за кошт ялоўскага старасты яснавяльможнага Казіміра Сапегі наноў адбудаваны ў 1747 г. з дрэва пад тытулам святога Міхала Арханёла.

Пры касцёле маецца драўляны шпіталь, заснаваны ў 1844 г. вяльможным ягамосцем, панам Леонам Златніцкім — паручнікам войскаў польскіх⁴, парафіянінам ялоўскага касцёла.

2. Нараўкаўскі філіяльны касцёл, размешчаны над ракой Нараўкай у трох мілях⁵ ад ялоўскага парафіяльнага касцёла. Драўляны, на падмурку. Фундаваны ў 1777 г. пад тытулам святога Яна Хрысціцеля святой памяці найяснейшым Станіславам Аўгустам Панятоўскім, каралём польскім.

Якімі валодаў фундушамі⁶ зямельнымі або ў капіталах ці ануатах⁷, кім і калі наданымі? Колькі ёсць філіяў, прыналежных да гэтай парафіі, і як [яны] называюцца? Якія былі і ёсць абавязкі парафіяльнага і філіяльнага касцёлу?

Фундушу зямельнага, [якім] валодаў гэты касцёл, і цяпер валодае, агулам зямлі 269 маргоў⁸, 249 прутоў⁹.

Ануаты былі наступныя.

1-я завешчаная сума рублёў ср.[эбрам]: сто пяць у 1702 г. ягамосцем ксяндзом Якулоўскім, плябанам ялоўскім адпісаная і заснаваная на фальварку Каласы¹⁰ ў Ваўкавыскім павеце абшарнікаў Буткевічаў, укладзеная імі ж у 1840 г. у гарадзенскі Прыказ¹¹.

2-я завешчаная сума рублёў ср.[эбрам]: сто дваццаць у 1736 г. Францішкам Лапатам адпісаная і на Мсцібаўскім¹² кагале размешчаная.

3-я завешчаная сума рублёў ср.[эбрам]: шасцьсот яснавяльможным Сапегам, старастам ялоўскім, невядома ў якім годзе была адпісаная, размешчаная на спадчынных ўладаннях яснавяльможнага Тымана [ў] Дзярэчыне¹³ ў Слонімскім павеце. З тога ўкладання ягамосць ксёндз Міхал Грабавецкі, плябан ялоўскі, [суму] зняў, не адклаў, і [яна] тым парадкам загінула.

4-я сума рублёў ср.[эбрам]: семдзесят пяць тэстаментам Міхала Адамовіча, дзедзіча фальварка Бліскоўшчына¹⁴, тым жа [фальваркам] закладзеная.

5-я сума рублёў ср.[эбрам]: пятнаццаць на фальварку Клярынава¹⁵ шляхціца Грымянца¹⁶ заснаваная.

Усе гэтыя сумы адышлі да скарбу¹⁷.

Абавязкі ялоўскага парафіяльнага касцёла: апроч нядзельных і святочных дзён, у якія святая спяваная Імша¹⁸ за жывых і памерлых парафіян павінна адпраўляцца, яшчэ ёсць фундышавых святых службаў сто пяцьдзесят дзевяць.

Нараўкаўскі філіяльны касцёл, як відаць з прывілею святой памяці Станіслава Аўгуста, караля польскага, выданага 21 лістапада 1793 г., меў фундушам нададзеную Весь Заблочына¹⁹, хат чатыры, а таксама дзесяць валок²⁰ і шэсць маргоў зямлі. Але ў пазнейшым часе ягамосць ксёндз Міхал Карповіч, учыніўшы 6 чэрвеня 1841 г. дамову з вяльможным ягамосцем панам Стэфанам Карчэўскім, паручнікам войск рас.[ейскіх], меў толькі забеспячальнага фундушу рублёў ср.[эбрам]: сто дваццаць, а таксама шэсць шанкоў²¹ жыта, шэсць шанкоў аўсу, шанок грэчкі і паўшанку гароху.

Абавязкаў жа нараўкаўскага філіяльнага касцёлу, апроч святой спяванай Імшы [адпраўлянай па днях] нядзельных і святочных за парафіян жывых і памерлых, ніякіх іншых няма.

Якія надгробкі ёсць у касцёле або найбольш адметныя на цвінтары? Надпісы [на надгробках] прадставіць у дакладных копіях. Дзе ёсць ці былі крыпты для фундатараў і якія, пазначыць.

Надгробкаў у касцёле і на цвінтары, а таксама крыптаў для фундатараў ніякіх няма. Пры самым нараўкаўскім філіяльным касцёле на цвінтары ёсць шэсць мураваных надгробкаў з цэглы, на якіх, хаця і былі надпісы, але з-за даўнасці яны сцёртыя. Крыптаў для фундатараў таксама ніякіх няма.

Колькі званоў? Якія на іх надпісы? Кім урачыстым абрадам або толькі святой вадой і малітвай асвечаныя і калі нададзеныя касцёлу? Колькі прыкладна важаць пудоў²²?

Званоў пры парафіяльным касцёле чатыры, надпісаў на іх няма, і невядома кім [яны] былі асвечаныя. Першы з іх важыць прыкладна пятнаццаць пудоў, другі, меншы — пудоў дзесяць. Абодва нададзеныя касцёлу яснавяльможным Антоніем Лапатам, лідскім лоўчым, 25 сакавіка 1738 г. Трэці і чацвёрты важаць пудоў па пяць, няма ніякіх звестак, кім яны ахвяраваныя Касцёлу.

Званоў пры філіяльным касцёле тры, першы з якіх важыць (паводле інвентара) пудоў дванаццаць. Іншыя два — па шэсць пудоў. Гэтыя званы асвечаныя ягамосцем ксяндзом Францішкам Дуброўскім²³, першым пробашчам нараўкаўскім, за кошт якога [і] былі вырабленыя ў 1770 г. Надпісаў на іх няма.

Гістарычныя памяткі, якія згадваюць гэты касцёл ад найдаўнейшых часоў аж да нашых дзён — ці з вусных паданняў, ці з дакументаў, ці ў памяці старых людзей захаваныя сабраць і апісаць.

Гістарычныя памяткі, якія згадваюць гэты касцёл ад найдаўнейшых часоў аж да нашых дзён, такія: што, як выяўляецца [з] вусных паданняў народу, перад гэтым драўляны касцёл быў меншы за цяперашні. А гэткае паданне аб існаванні папярэдняга касцёла пацвярджаюць Акты парафіяльныя хросных метрык, якія пачынаюцца з 1635 г.

Скарбніца альбо закрысція²⁴ якія прадметы вартыя згадкі мае? І, хаця візітамі²⁵ [яны ўжо] адзначаныя, пазначыць тут.

Скарбніца альбо закрысція гэтага касцёлу не мае такіх прадметаў, якія маглі б звярнуць [на сябе] асаблівую ўвагу. У скарбніцы ж нараўкаўскага філіяльнага касцёлу знаходзіцца французскі ядвабны дыван незвычайнай прыгажосці — наўкруг кветкі, а пасярэдзіне персанажы, невядома што азначаючыя. Мае даўжыні восем локцяў²⁶, а шырыні — пяць. Ахвяраваны яснавяльможным Гутоўскім з Варшавы.

Якія фэсты, святы і брацтвы звязаныя з гэтым касцёлам і якімі паўнамоцтвамі?

Фэстаў у гэтым касцёле — два: святога Антонія Падуанскага²⁷ і святога Міхала Арханёла²⁸ як патрона касцёла.

Брацтва да спявання святога Ружанца²⁹ ў касцёле хаця і ёсць, але без ніякага [акрэсленага] паўнамоцтва.

У нараўкаўскім філіяльным касцёле ёсць толькі адзін фэст: святога Яна Хрысціцеля³⁰ як патрона касцёла. Брацтва пры тым касцёле ніякага няма.

Пералічыць касцельнае аздабленне, якое можа звярнуць увагу з прычыны мастацкай ці гістарычнай адметнасці. Пазначыць найбольш выдатных пробашчаў, якія навукай, парадкаваннем касцёла або дабрачыннасцю славіліся.

Касцельнага аздаблення як ялоўскага парафіяльнага касцёла, так і нараўкаўскага філіяльнага касцёла, такога, якое магло б звярнуць [на сябе] ўвагу з прычыны мастацкай ці гістарычнай адметнасці, няма.

Прысяжных пробашчаў такіх, якія б навукай або парадкаваннем касцёла славіліся, як сведчаць касцельныя візіты, не было. Але былі [ў] нядаўнім часе два адміністратары³¹, а менавіта: вялебны ягамосць ксёндз Антоній Кіткевіч³², былы капелан Свіслацкай гімназіі і разам [з тым] адміністратар ялоўскага касцёла, а цяперашні рэктар Віленскай дыяцэзіяльнай семінарыі, які навукай славіўся і дужа шмат садзейнічаў рамонту ялоўскага касцёла і адбудаванню наноў некаторых гаспадарчых будынкаў. А наступнік ягоны — святой памяці Францішак Каранеўскі³³ ордэну Камендулаў³⁴, планы свайго папярэдніка, як што да касцёла, так і [да] будоўлі гаспадарчай, давёў да поўнага ажыццяўлення.

Да чыйго ўладання належыць вёска або мястэчка, дзе знаходзіцца касцёл? Як і калі маёнтак гэты з рук у рукі пераходзіў?

Мястэчка Ялоўка, у якім знаходзіцца парафіяльны касцёл, сягоння скарбовае, але даўней мястэчка з маёнткам той жа назвы і сёламі, да яго прыналежнымі, належалі каралям польскім як сталовыя маёнткі³⁵, якія ўвесь час аддаваліся гэтымі ж каралямі ў 50-гадовае трыманне асобам за ваенныя і грамадзянскія заслугі ў краі³⁶, як то: спачатку Гараінам, потым Сапегам і, урэшце, Булгарынам.

Мястэчка Нараўка, дзе знаходзіцца філіяльны касцёл, сягоння таксама скарбовае, але папярэдне мястэчка з маёнткам той жа назвы і сёламі, да яго прыналежнымі, належалі каралям польскім як сталовыя ўладанні, якія ўвесь час аддаваліся гэтымі ж каралямі ў 50-гадовае трыманне асобам [за] ваенныя і грамадзянскія заслугі ў краі, як то: Бенкінам, а потым Карчэўскім.

Колькасць парафіян абодвух палоў. Знешні выгляд будынка касцёла. Аблічча ваколіцы. Характарыстыка парафіян.

Агульная колькасць парафіян ялоўскага касцёла мужчынскага полу 2 436, жаночага — 2 280. Знешні выгляд парафіяльнага касцёла: даўжыні 45 локцяў, шырыні — 25. Звернуты на поўнач фронтам, на поўдзень галоўным фасадам. Унутры пабелены, звонку наўкруг дошкамі ашаляваны.

Знешні выгляд нараўкаўскага філіяльнага касцёла: мае даўжыні 32 локці, шырыні — 18. Звернуты на поўнач фронтам, на поўдзень жа галоўным фасадам. Унутры ўвесь пафарбаваны, звонку наўкруг дошкамі ашаляваны.

Аблічча ваколіцы — па большай частцы ўзгорыстае і пясчанае; шмат зарасніку і лясоў, прыдатных да будоўлі.

Характарыстыка парафіян ялоўскага касцёла: да касцёла свайго прыхільныя, набожныя і часта на набажэнства ў вялікай колькасці збіраюцца, а таксама прыстойныя, і ў дамах сваіх простыя і гасцінныя.

Гэткія сведчанні, часткова з візітаў касцёла пазычаныя, а часткова з вусных паданняў народу, якія ёсць праўдзівыя і верныя, уласнаручным подпісам сцвярджаю.

Даў у плябаніі 1 снежня 1849 г.
ксёндз Віктар Кулеша, адміністратар ялоўскага касцёла.